Een paar weken geleden was ik jury op het Nederlands Theatersport Toernooi, het kampioenschap improvisatietheater voor Nederland en België. Precies tien jaar nadat ik het zelf wist te winnen mocht ik de deelnemers beoordelen met collega’s Stephanie Heijtel en Bonne Ziengs.

Het mooie van jureren op het toernooi is dat je er niet alleen bent om het getoonde spel te beoordelen. Je bent echt onderdeel van de voorstelling en bent er mede verantwoordelijk voor dat de spelers het beste van zichzelf kunnen laten zien en het publiek optimaal geniet van het vertoonde spel. Dat is ook nodig, want improvisatie is per definitie kwetsbaar. Je kunt de spelers dus helpen door samen met de presentator te zorgen voor een goede sfeer in de zaal en door tijdens scenes soms bij te sturen met een aanwijzing.

Tussen de scenes door geven we desgevraagd ook feedback. En ja, ook punten. Mijn uitgangspunt is altijd: sympathiek met de woorden en streng met de punten. Want uiteindelijk is het een afvalrace en is het de bedoeling dat de beste twee teams de finale halen en het allerbeste team wint. Onderstaande foto’s geven dat denk ik het beste weer: we kijken geconcentreerd, we leven mee, we vragen ons constant af of we moeten ingrijpen, we denken na over de punten maar vooral ook: we genieten en we hebben lol.

Verhalen Verbinden is de slogan van een project in de gemeente Ermelo. Een motto dat me past als een jas, waar ik in geloof en dat naadloos aansluit bij de kracht van improvisatietheater. Toen de organisatie me benaderde om met Bliksemfles een bijdrage te leveren, waren we het dan ook al snel eens. Een geïmproviseerde voorstelling op basis van suggesties en verhalen uit de zaal zou een mooie toevoeging zijn aan het programma dat werd opgezet voor alle vrijwilligers in de gemeente.

En dus stonden we – theatermakers Ben van Bokhoven, Stephanie Heijtel, Sytse Wilman en muzikant Lucien Greefkes – vrijdag 8 december in theater De Dialoog in Ermelo. We legden contact met de zaal en speelden sketches, scenes en liedjes op basis van hun inbreng. We sloten af met een kerstverhaal waarin we elementen van de hele middag verwerkten, wat ons na afloop op leuke reacties en complimenten kwam te staan.

Een mooi moment was voor mij toen vrijwilliger Fransje bij ons op het podium kwam. Ik stelde haar welgeteld 1 vraag en meteen stak de bejaarde vrouw een geweldig verhaal af over hoe zij aan vrijwilligerswerk was begonnen. Oprecht, ontroerend en hilarisch, vooral toen ze en passent de column die begon te promoten.

Het jaar zit er bijna op en als altijd heb ik met en voor uiteenlopende doelgroepen en organisaties gewerkt: professionals, bestuurders, politici, amateurtheatermakers… Elke keer heb ik met plezier voor ze opgetreden of met ze aan de slag gegaan in workshops over o.a. presenteren en improviseren. Maar voor mij zijn de kleine momenten altijd het mooiste. Zoals wanneer een oudere mevrouw met haar eigen verhaal iedereen weet te raken. Op dat soort momenten zie je dat theater inderdaad verbindt.

De lokale krant schreef er een artikel over:

Onlangs werd ik gevraagd om samen met Cindy Pittens, Thomas Hoogendoorn en Marco van Duuren op te treden voor studenten van de hogeschool Saxion in Deventer. Afgelopen jaar mochten we met hetzelfde team (plus Sanne van der Kolm) optreden in de Deventer Schouwburg voor het personeel van Saxion.

Het is natuurlijk altijd heel fijn om na een voorstelling terug te worden gevraagd. Aangezien we alle voorstellingen improviseren, kan dat ook gemakkelijk: het is iedere keer anders en we spelen altijd in op wat er op dat moment in de zaal gebeurt. Zo pakt een voorstelling voor studenten op natuurlijk wijze anders uit dan een show voor docenten en medewerkers.

Op die manier konden we ook ingaan op het thema dat we meekregen: het welzijn van studenten. Tussen de grappen en grollen door konden we daar ook ruimte voor bieden: waar worstelen ze mee, waar zijn ze onzeker over en waar voelen ze zich goed door? Mijn studententijd ligt al even achter me en mijn indruk is dat het voor studenten van nu zeker niet eenvoudiger en leuker is geworden allemaal. We hadden wat bedenkingen over hoeveel er zouden komen opdagen, maar de zaal zat heerlijk vol en er was een geweldige sfeer en energie.

Ik hoop dat we met onze show een kleine bijdrage hebben kunnen leveren aan wat volgens mij voor iedereen – van professional tot student – ontzettend belangrijk is: plezier hebben.

‘Wat dapper dat je hier vandaag bent’, zei ik laatst voor het begin van een workshop ‘improviseren in professionele organisaties’ tegen één van de deelnemers. Ze had net daarvoor verteld dat ze er tegenop zag vanwege een eerdere ervaring. Destijds moest ze tijdens een assessment een product waar ze niks van wist verkopen aan een stugge trainingsacteur. Na afloop kreeg ze plompverloren te horen dat ze niet klantvriendelijk genoeg was. ‘Een klein trauma’, noemde ze het zelf met een glimlach waar achter wel degelijk een hoop schuil ging.

Perfect begin

Met de dapperheid die ik meende te bespeuren bleek het wel mee te vallen. ‘Ik dacht dat het verplicht was’, zei ze. De hele groep moest lachen en eerlijk gezegd was dat het perfecte begin van mijn workshop. Het was voor alle deelnemers spannend en voor mij ook. Je weet natuurlijk nooit vooraf of je als trainer een goede klik hebt met de groep en of het programma inhoudelijk tegemoet komt aan de wensen en verwachtingen van de deelnemers. In een voorgesprek stem ik dat natuurlijk af met de opdrachtgever, maar zeker weten doe je het niet.

Juristen

Het ging in dit geval om een team juristen, een groep die gewend is aan risico’s afdekken, fouten vermijden en tot in detail uitdenken en voorbereiden. Op het vlak van samenwerken, gesprekstechniek en presenteren konden ze volgens de leidinggevende nog verbeteren. Maar het is heel logisch dat ze het spannend vinden als ze ineens een ochtend met improvisatietechnieken aan de slag gaan.

Spanning ontladen

Gelukkig ontlaadt niets zo gemakkelijk spanning als lachen. En de openhartige opmerking van de deelnemer die dacht dat deelname verplicht was, zorgde daarvoor. Ik had het fijne begin te danken aan haar eerlijkheid. Sowieso denk ik dat eerlijkheid een belangrijke factor is. Eerlijk zijn over je verwachtingen en hoe je iets ervaart. Practise what you preach is een motto dat ik probeer toe te passen.

Als improvisatie-deskundige moet ik niet halsstarrig vasthouden aan het programma of de training die ik heb uitgestippeld, maar inspelen op wat er op dat moment speelt in de groep. Dat wordt een stuk eenvoudiger als de groep eerlijk durft te zijn, behoeftes durft aan te geven en vragen durft te stellen. De opmerking van de deelnemer en de lach die volgde, stelde openheid meteen als voorbeeld voor de hele groep.

Basis

Na afloop van de training vroeg ik uiteraard hoe de groep het had ervaren. Ik was best een beetje trots toen de deelnemer die er tegenop zag, zei dat ze van haar trauma af was. Pas later bedacht ik me dat ze dat toch vooral aan zichzelf te danken had. En dat ze daar met die ene opmerking – ‘ik dacht dat het verplicht was’ – de basis voor heeft gelegd.