Beter presenteren: 5 tips tegen zenuwen

Zenuwachtig voor presentatie

Veel van mijn theatercursisten en deelnemers aan mijn presentatietraining geven aan dat ze ontzettend nerveus zijn als ze een presentatie moeten geven voor hun werk of studie. Door theater- en improvisatietechnieken te leren, kan ik ze daarmee helpen. In deze blog vijf (of eigenlijk stiekem zes) tips die ik veel geef en waarvan ik veel resultaat zie.

1. Accepteer je zenuwen

Ok, ik moet eerlijk toegeven: de titel van deze blog klopt niet helemaal. Eigenlijk zijn dit geen tips tégen de zenuwen, maar tips over hoe je ermee om kunt gaan. De zenuwen zullen waarschijnlijk blijven. Dat is ook helemaal niet erg. Ik sta zelf al jaren op het podium en ben nog steeds elke keer een beetje gespannen, ik sta ook al jaren voor groepen om workshops te geven en ook dan voel ik zenuwen. Vroeger deed ik erg hard mijn best om dat te verbergen en onderdrukken, maar ik heb gemerkt dat ervoor uitkomen veel beter werkt. Veel van mijn cursisten zijn er verbaasd over als ik dit met ze deel. Dat zorgt vaak al voor enige opluchting. De eerste tip is dan ook: besef dat zenuwachtig zijn erbij hoort.

2. Jezelf presenteren

Als je een groepsfoto maakt en die later terugkijkt, zegt altijd wel iemand dat hij of zij er stom op staat. De andere mensen die op de foto staan reageren daar vaak verrast op. Omdat ze het wel mee vinden vallen of omdat ze het helemaal nog niet gezien hadden. De kans is namelijk heel groot dat iedereen vooral keek of hij/zij er zélf wel een beetje ok op staat. Zo gaat dat met presenteren ook: je denkt dat iedereen enorm op jou staat te letten. Voor een deel is dat natuurlijk ook zo: jij staat daar te presenteren. Maar voor een heel groot ander deel gaat de aandacht van de groep naar hele andere dingen. De informatie op de PowerPoint-slides bijvoorbeeld. Of ze het wel allemaal snappen. Of ze die ene vraag nou wel of niet gaan stellen. Of het wel goed gaat omdat ze straks zelf aan de beurt zijn om te presenteren. Of wat ze vanavond gaan eten. Kortom: als presentator ben je geneigd in te zoomen op je eigen pres(en)tatie, terwijl de groep let op het geheel. Een geruststellende gedachte, toch? De tip is dan ook: zoom uit en besef dat je maar een onderdeel bent van een groter geheel. Je presenteert niet jezelf, maar je verhaal (zorg dus dat je een goed verhaal hebt, maar dat is weer een ander eh… verhaal). Moet de presentatie wel over jezelf gaan? Des te beter: je bent jezelf al en weet precies wat je allemaal al hebt meegemaakt 🙂

3. Wat doe ik met mijn handen tijdens mijn presentatie?

Op een verjaardag of in de kroeg sta je er waarschijnlijk niet bij stil wat je met je handen doet. Omdat je chips aan het eten bent of bier drinkt misschien, maar ook omdat je dan ontspannen bent. De spanning van presenteren uit zich vaak via je handen. Soms zie ik mensen die presenteren zich letterlijk overal en nergens aan vastklampen: hun papiertjes, een microfoon, een plooi in hun broek, noem het maar op. Ik geloof in de kracht van je handen natuurlijk mee laten doen. Ingestudeerde gebaartjes leiden vaak alleen maar af en komen onnatuurlijk over. De tip die ik vaak geef is: zet je handen niet op slot, dus niet in je zakken, achter je rug of over elkaar heen. Geef ze de vrijheid, dan doen ze vanzelf mee.

4. Bereid je presentatie goed voor (maar niet te goed)

‘Waar een wil is, is een weg. Maar waar te veel wil is, is de weg vaak pleite’. Die uitspraak van cabaretier Harrie Jekkers haal ik vaak aan om te illustreren dat té hard je best doen vaak averechts werkt. Het komt vaak verkrampt over, is niet prettig om naar te kijken en bovendien kun je jezelf ermee blokkeren. In mijn improvisatie-trainingen ga ik daar uitgebreid op in en reik ik technieken aan om hiermee om te gaan. Als je een presentatie houdt, is het van belang om je goed voor te bereiden, maar er ook ontspannen mee om te kunnen gaan. Zorg dus dat je weet hoe de materie waar je over praat in elkaar zit en wat jij erover wilt vertellen. Maar leer het niet letterlijk uit je hoofd, want als je dan ook maar iets vergeet, ben je meteen de draad kwijt.

5. Zorg voor houvast

Je ergens aan vastgrijpen, is in letterlijke zin niet handig (zie tip 3). Maar in figuurlijke zin kan het wel degelijk helpen. Je kunt jezelf houvast geven, bijvoorbeeld door een vast ritueel te bedenken. Er is de laatste tijd veel aandacht voor de Superman-pose die je zelfvertrouwen zou geven, als betoogd in een TED-Talk van psycholoog Amy Cuddy). Of deze ‘powerpose’ nou wel of niet wetenschappelijk onderbouwd is: als het voor jou werkt, moet je het gewoon blijven doen. Je kunt ook een gelukspoppetje in je binnenzak stoppen of je gelukssokken aantrekken. Zangers, acteurs, presentatoren, sporters: ze zijn vaak zo bijgelovig als de pest. Dat heeft ook een functie, je kanaliseert je zenuwen en creëert een uitweg voor je spanning die de luisteraar niet stoort. Wat mij erg helpt is om mijn eerste zin in mijn hoofd te stampen. Niet nodig, maar het geeft me rust.

Tot slot nog een tip die een beetje contrasteert met de eerste tip: let op je kleding. Als je gepast gekleed bent, voel je je ook vaak zekerder. Ik ga van een pak al meteen iets rechter op staan om maar eens iets te noemen. Psychologen hebben eerder gevonden dat mensen die een witte doktersjas aan krijgen beter scoren op een IQ-test (als ze dezelfde jas aan trekken en denken dat die van een schilder is, werkt het weer niet. Een leuk artikeltje over dit onderzoek kun je hier lezen). Natuurlijk wil je ook niet overdressed zijn en daarom is mijn uitgangspunt bij een presentatie: net iets beter gekleed ben dan het publiek. Heb je geen idee hoe je toehoorders gekleed gaan: dat kun je vaak wel aan iemand vragen. Heeft niemand enig idee, kies dan iets waar jij je prettig in voelt en wat past bij de rol die je als spreker hebt.

—

PS natuurlijk komt er bij een goede presentatie nog wel wat meer kijken en bovendien is het vooral een kwestie van doen. Wil jij – individueel of met een groep/team – daar eens mee aan de slag? Denk dan eens aan onze training Beter Presenteren Dankzij Theater Technieken